W historii przemysłu wiele zawodów zniknęło z powodu rozwoju techniki. Istnieją jednak takie, którym postęp technologiczny się przysłużył. Bez wątpienia należy do nich kowalstwo artystyczne.
Kowalstwo jest jednym z najstarszych zawodów. Kowale zajmowali się nie tylko podkuwaniem koni, ale również wykuwaniem z żelaza różnych przedmiotów. Obecnie kowal stał się artystą.
Podstawowym materiałem kowalskim jest żelazo, choć starożytni Grecy, Rzymianie i Etruskowie wykuwali wiele przedmiotów także z brązu, miedzi i srebra. Od dawna miejscem pracy kowala była i jest kuźnia, dziś często nazywana pracownią artystyczną., Musi ona być zaopatrzona we wszystkie urządzenia i narzędzia do obróbki metalu na gorąco i na zimno. Do nadawania formy metalom służą różnej wielkości młoty i obecnie również prasy mechaniczne. Niezmiennie od wieków niezbędne są również szczypce, przeróżne dłuta, dłubacze, przebijaki, cęgi, nożyce, stemple.
Kowalstwo artystyczne to rzemiosło związane z wyrobem przedmiotów dekoracyjnych. Dzięki temu tak zwyczajne elementy jak kute ogrodzenia, bramy, balustrady, meble ogrodowe, kwietniki, gazetniki, grille, akcesoria kominkowe, ozdobne figurki, ramy mogą stać się wykwintnymi dziełami sztuki. Poszukujemy eleganckiego kosza na śmieci, osłony na donice, czy też skrzynki na listy? Wszystko to może dać nam kowalstwo artystyczne, dlatego właśnie jest niezwykle popularne wśród ludzi budujących domy i urządzających ogrody. Niewątpliwą zaletą wyrobów jest precyzja. Kowale wszystkie elementy wykonują ręcznie. Ponadto wyroby kute charakteryzują się dość dużą wytrzymałością, bo wykonywane są z pełnych fragmentów żelaza.
W sztuce romańskiej dzieła kowalskie związane są zwykle z architekturą. Mimo wysokiego poziomu artystycznego pozostają często niezauważone. Najwcześniejszym przykładem kowalstwa artystycznego w Polsce są żelazne okucia drzwi zachowane w romańskim kościele w Czerwińsku. W XIII wieku w rezultacie ulepszonej obróbki żelaza warsztaty kowalskie otrzymały blachy i pręt graniasty, który skręcano i przeplatano. Fascynującymi zabytkami okresu Gotyku są plecionki na drzwiach z Żarnowca i Opatowa. To pierwszy przypadek połączeni przez kowala tradycyjnej dekoracji roślinnej z motywem architektonicznym. Na początku XVIII w. w kowalstwie rozwija się nowy styl, który wykształcił się w sztuce w okresie baroku. W kuźniach powstawały piękne kraty i okucia do pałaców i obiektów sakralnych. Około połowy XVIII w. pojawiły się motywy rokokowe. Koniec wieku XVIII i wiek XIX – okres ten charakteryzuje się uproszczeniem, a nawet ubóstwem form ślusarskich. Bardzo modne były w XIX w. wyroby żeliwne. W XX w. duży wpływ na rozwój metaloplastyki miała działalność wybitnych artystów, m.in. Stanisława Wyspiańskiego, który zaprojektował balustradę schodów Domu Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie. Wówczas pracownie metaloplastyki organizowano przy wyższych uczelniach artystycznych. Obecnie na terenie Polski działa około tysiąca firm związanych z kowalstwem artystycznym.
Żyjemy w czasach, w których coraz więcej osób pragnie ozdobić swoje posesje i domy oryginalnymi i unikalnymi przedmiotami. Kowalstwo pozwala nam w pełni wykorzystać wyobraźnię ‒ możliwości są praktycznie nieograniczone. Dzięki temu kowalstwo artystyczne cieszy się rosnącym powodzeniem i przeżywa obecnie okres rozkwitu.
Izabela Zwara
Kute24.pl – elementy kute.